در حـال حـاضـر بـرخى ناآگاهانه واژه تحقیق را در مواردى به کار مى برند که مـوجـب سـوء تـفـاهم مى شود, بدین معنى که درمواردى رونویسى از برخى از صـفـحـات یـک یـا چـند کتاب و چیدن آن ها در کنار یکدیگر را نیز تحقیق نام نـهاده اند, در حالى که تحقیق یک فرآیند پیچیده اى است که شامل مجموعه اى مـنـظم از اعمال ویژه همراه با کاربرد فنون خاص به منظور پاسخ گویى به یک سـوال مـعـیـن مى باشد. در این فرآیند, همچنان که بیان شد, یک سؤال اساسى وجود دارد و نیز فرضیه یا فرضیه هایى که به آزمون گذاشته مى شود . بـنـابراین , تحقیق عبارت است از جست و جو در امرى به منظور دست یافتن به واقـعـیـت و حـقـیقت آن امر که داراى اصول وروش هاى مخصوص به خود نیز مـى بـاشـد.(الـبـته در قلمرو علوم مختلف اصول و روش هاى تحقیق از یکدیگر متفاوتند.) امامطالعه , به معنى خواندن کتاب یا هر نوشته دیگرى مى باشد که به مـنظور دقت در آن و یا افزایش اطلاعات صورت مى گیرد.اگر چه مطالعه نیز روش هـاى خـاص خـود را دارد و از اصـول و قـواعد معینى پیروى مى کند ولى هـرگز نباید این دو را به جاى یکدیگر به کار برد, زیرا اصول و روش هاى مطالعه در مقایسه با اصول و قواعد حاکم بر تحقیق , چندان پیچیده و گسترده نیستند. استادان در برخى از درس هاى دانشگاهى نیز, به منظور آشنا کردن دانشجویان بـه کـتـاب هـا و مـنابع مختلف هر در س , از آن هامى خواهند که درباره مساءله خـاصى از موضوع درسى خور گزارشى تهیه کنند, چنین کارى را نیز نباید یک تـحقیق نامید. هدف از تهیه این گونه گزارش هاى درسى , کمک به یادگیرى دانشجویان از طریق جست و جو و مطالعه منابع مختلف است .
ایـن نـوع کار عملى که در اصطلاح دانشگاهى (یا مقاله یا گزارش) درسـى نـامـیده مى شود فاقد ویژگى هاى یک تحقیق است و نباید با آن اشتباه شـود. بـه طـور کـلـى در مـواردى که هنوز دانشجویان , درس روش تحقیق را نـگـذرانـده انـد, امـکـان تـهیه یک مقاله تحقیقى وجود ندارد, اگر چه مراجعه دانـشجویان به کتاب هاى مختلف و تهیه گزارش نسبت به برخى از موضوعات درسى هم امکان پذیر است و هم مى تواند در فراگیرى بهتر دروس مفید باشد.
منبع: درآمدی بر روش تحقیق در علوم سیاسی، نوشته اسماعیل جهانبین
شرایط و چگونگی اجرای ماده ۱۱ قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور مبنی بر دادن تعهد و سپردن تضمین معتبر، اعلام شد.
به گزارش خبرنگار مهر،بر اساس ماده ۱۱ قانون اعزام دانشجو، لازم است تعهدات دانشجویان جهت بازگشت به کشور به نحو معتبر و قابل قبولی تضمین شود که این امر به ۳ روش امکان پذیر است:
تضمین تعهدات قانونی دانشجو توسط ۲ نفر کارمند، تضمین تعهدات قانونی دانشجو با ترهین ملک، تضمین تعهدات قانونی دانشجو به وسیله ضمانت نامه بانکی.
ضمانت نامه بانکی:
ضمانت نامه بانکی به عنوان روش سوم جهت تضمین تعهدات قانونی دانشجو مورد پذیرش قرار خواهد گرفت.
مبلغ ضمانت نامه بانکی:
برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ۳۰ میلیون تومان و برای دانشجویان مقطع دکتری ۶۰ میلیون تومان اعلام شده است.
تعهد کارمندی:
دانشجویانی که قصد دارند تعهدات قانونی آنها توسط ۲ کارمند تضمین شود به این نکات توجه کنند:
شرایط کارمندان: فقط کارمندان رسمی دولت می توانند تعهدات دانشجو را تضمین کنند.
ترکیب ضامنین، صرفاً به یکی از ۲ شکل زیر خواهد بود:
دو کارمند رسمی (قطعی یا آزمایشی) دولت که در زمان تنظیم سند تعهد مشغول به کار باشد؛ یک کارمند رسمی (قطعی یا آزمایشی) دولت که در زمان تنظیم سند تعهد مشغول به کار باشد، همچنین دو کارمند بازنشسته دولتی (جمعا ۳ ضامن)
منظور از کارمندان دولت، شاغلین در هر یک از قوای سه گانه، شرکت های دولتی و نیروهای مسلح است.
تعهد کارمندان بخش خصوصی، شرکت های سهامی خاص و عام و نیز شرکت هایی که حداقل ۵۰ درصد سهامشان غیردولتی باشد، قابل قبول نخواهد بود.
تضمین تعهدات دانشجو، نیازمند ارائه “گواهی کسر از حقوق” نیست.
کارمندان پیمانی، قراردادی، شرکتی، موقت و … در زمره کارمندان رسمی تلقی نمی شوند.
میزان تعهد ضامنین:
برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ۲۰ میلیون تومان و برای دانشجویان مقطع دکتری ۴۰ میلیون تومان اعلام شده است.
وثیقه ملکی:
وثیقه ملکی روش دیگری است برای تضمین تعهدات قانونی دانشجویان که دارای شرایط و مراحلی به شرح ذیل است:
شرایط ملک:
صرفا املاک مسکونی قابل ترهین است، بنابراین املاک تجاری یا اراضی کشاورزی، بایر و همچنین سرقفلی و … قابل پذیرش نیست.
لازم است املاک مسکونی غیرموقوفه و بلامعارض باشد.
املاک مسکونی که به دلیل اخذ وام در رهن هر یک از بانک های جمهوری اسلامی ایران است، چنانچه نیمی از اقساط مربوطه پرداخت شده و بدهی معوقه نداشته باشد، پس از اخذ مجوز کتبی بانک مربوطه قابل توثیق است.
املاک مسکونی که به هر دلیلی در رهن اشخاص دیگری به غیر از بانک های جمهوری اسلامی ایران باشد، قابل پذیرش نیست.
املاک مسکونی مشاعی قابل ترهین نیست مگر آنکه تمامی شرکاء مشاعی بدون استثناء سند تعهد را امضا کنند.
میزان تعهد ضامن یا ضامنین:
برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ۲۰ میلیون تومان
برای دانشجویان مقطع دکتری ۴۰ میلیون تومان
حقیق علمی با چه هدفی انجام میشود ؟
تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود .به این دلیل ،موضوع تحقیق ممکن است متوجه صفات و ویژگی ها کارکردها و متغیرهای آن باشد یا اینکه روابط بین متغیرها ،صفات ، کنش و واکنش و عوامل تاثیر گذار در جامعه را مورد مطالعه قرار دهد.
تعریف جامعه آماری:
جامعه آماری عبارتست از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص دارای یک یا چند صفت مشترک باشند.هرچه جامعه آماری کوچکتر باشد میتوان آنرا دقیقتر از یک جامعه آماری بزرگتر مطالعه نمود.
مفهوم نمونه:
چنانچه جامعه آماری بزرگ باشد ؛ محقق با توجه به محدودیت امکانات ناچار است از بین افراد جامعه تعداد مشخصی را به عنوان نمونه برگزیند و با مطالعه این جمع محدود ،ویژگیها و صفات جامعه را مطالعه کرده ، شاخصها و اندازه های آماری آن را محاسبه کند.به این جامعه محدود ، نمونه می گویند.
نمونه عبارتست از تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار با شند.
در آمار به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به یک نمونه، ” شاخص آماری “ و به مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به تمام جامعه ” پارامتر“ میگویند.
محقق به دو شکل ممکن است نمونه را انتخاب کند:
یک شکل آن این است که شانس انتخاب شدن را به تمامی افراد جامعه بدهد .یعنی تمام افراد جامعه شانس مساوی برای انتخاب شدن داشته باشند. که به آن روش انتخاب احتمالی یا اتفاقی میگویند.
-روش دیگر روش وضعی و غیر احتمالی است؛یعنی تمام افراد جامعه شانس مساوی برای انتخاب شدن نداشته باشند و در انتخاب افراد برای نمونه محقق نظریات خود را دخالت می دهد.این نمونه گیری را نمونه های وضعی میگویند.
انواع نمونه احتمالی:
این نمونه ها عبارتند از :
الف)نمونه های احتمالی ساده:
از این نوع نمونه در تحقیقات توصیفی زمینه یاب ، همبستگی،علیّ و تجربی استفاده میشود.این نمونه بر اساس این اصل انتخاب میشود که کلیه افراد جامعه مورد مطالعه با هم مشابهت دارند و متجانس یا یکدست هستند.برای انتخاب افراد نمونه از جامعه سه روش وجود دارد:
-استفاده از قرعه کشی:در این روش محقق به هر یک از افراد جامعه یک کد یا شماره مخصوص می دهد . سپس از مهره ها یا پلاکهای شماره دار استفاده می کند و در صورت نبود آن ،شماره هریک از آنها را روی کاغذ یا مقوای کوچکی یادداشت می نماید؛بنابراین ، به تعداد افراد جامعه ،مهره یا پلاک یا کاغذ شماره دار در اختیار خواهد داشت .آنگاه آنها را داخل کیسه یا ظرفی می ریزد و مهره ها را یکی یکی خارج کرده و شماره آنها را یادداشت می نماید و این کار را آنقدر ادامه میدهد تا حجم نمونه کامل شود.
-استفاده از جدول اعداد تصادفی : جدول های اعداد تصادفی به وسیله رایانه هایی که ارقام را به طور اتفاقی تنظیم می کنند تهیه می شود .این جدولها در دو جهت سطر و ستون دارای اعداد اتفاقی هستند که معمولا به 99 سطر و ستون بالغ می شود و ارقام سطرها و ستونها به صورت بلوکهای پنج رقمی در کنار یکدیگر و به شکل تفکیک شده قرار دارد تا استفاده از آن تسهیل شود.
-استفاده از روش منظم یا سیستماتیک: در این روش همانند روشهای قبل فرض بر این است که افراد جامعه متجانس هستند و از این رو به هر یک از آنها از عدد1 تا nشماره یا کد داده می شود. روش نمونه گیری منظم باعث می شود تا افراد نمونه به طور یکنواخت در سراسر جامعه پراکنده باشند.ضمنا محقق می تواند موقعیت فرد اول نمونه را در انتهای سلسله اعداد جامعه یا در بین آن انتخاب کند
ب ) نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده: در جامعه ای که افراد آن از تجانس و همگونی برخوردار نیستند استفاده از روش اتفاقی ساده مناسب نیست و از روش طبقه بندی استفاده می شود .یعنی افراد جامعه با توجه به صفات درون گروهی خود به طبقات مختلفی تقسیم می شوند و افراد نمونه به تناسب از بین تمامی طبقات انتخاب می گردند.
برای انتخاب در چنین جامعه ای محقق باید به این ترتیت عمل کند :
-صفات ممیز کننده افراد جامعه را مشخص کند.
-براساس صفت یا صفات مورد نظر جامعه را طبقه بندی کند .
-جدول توزیع افراد جامعه را بین هر یک از طبقات تهیه کند .
-نسبت درصد و سهم هر یک از طبقات را در کل جمعیت جامعه محاسبه نماید.
-با توجه به سهم هر طبقه در جامعه نسبت درصد و سهم آن طبقه را در افراد نمونه نیز معین کند.
-با استفاده از روش نمونه گیری اتفاقی ساده تعداد افراد نمونه هر طبقه را از بین کل افراد همان طبقه انتخاب نماید.
ج ) نمونه گیری گروهی یا خوشه ای : در صورتی که فهرست جامعه در دسترس نباشد استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای راه حل مناسبی است . مثلا در مورد ساکنان یک شهر که معمولا فهرستی در دست نیست می توان مناطق چند گانه شهر را ملاک قرار داد و از بین مناطق نمونه گیری تصادفی بعمل آورد.
د ) نمونه گیری مکانی :
این روش نمونه گیری بیشتر برای مطالعه پدیده ها و ویژگیهای مکانها و نواحی جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرد .در فضای جغرافیایی پدیده ها و صفات گوناگونی وجود دارد که گاهی بعد طبیعی دارند و گاه بعد انسانی و گاهی نیز ترکیبی از هر دو بعد هستند.هرکدام از این پدیده ها مکان یا فضای جغرافیایی خاصی را به خود اختصاص داده اند که مطالعه تمام آنها مقدور نیست.از این رو محقق باید از طریق انتخاب تعدادی از مکانها یا نواحی جغرافیایی آنها را مورد مطالعه قرار دهد.
سایر نمونه گیری ها:
نمونه گیری های مادر یا پایه ای:
این گونه نمونه گیریها برای جوامع بزرگ که در بعد زمانی دارای تحقیقات و بررسی های تکراری هستند ،مناسب است.برای سهولت کار در مرحله اول اقدام به انتخاب یک نمونه مادر و پایه ای می شود .سپس در تحقیقات بعدی و بر حسب نیاز از درون نمونه مادر نمونه های فرعی انتخاب می شوند.
-نمونه برداری چند درجه ای:
از این روش زمانی استفاده می شود که اطلاعات مورد نیاز را به طور کامل از نمونه اصلی برگزیده شده نمی توان کسب نمود و محقق ناچار است از درون نمونه مزبور ،نمونه فرعی و کوچکتری را برگزیند و اطلاعات بیشتری و دقیقتری را از آن به دست آورد.
-نمونه مختلط:
نمونه است که در مراحل مختلف تشکیل آن روشهای متفاوت به کار می رود
انواع نمونه های غیر احتمالی:
الف ) نمونه گیری سهمیه ای:
در این روش تعداد نمونه ها مشخص میشود و به همراه دستورالعمل مصاحبه و پرسشگری تحویل پرسشگر می گردد تا شخصا به میدان بررسی رفته و خودش افراد نمونه را با توجه به تعدادی که به وی داده شده انتخاب کند و از طریق مصاحبه با آنها اطلاعات لازم را گردآوری نماید.
ب ) نمونه گیری اتفاقی:
این روش یکی از ساده ترین روش ها است ؛ یعنی اینکه افرادی مورد مطالعه قرار می گیرند که در دسترس قرار دارند و مصاحبه گر در چهارچوب تعداد و حجم نمونه در مکان های خاصی می ایستد و با هر کس از راه رسید مصاحبه می کند
ج ) نمونه وضعی :
گاهی اوقات محقق بر اساس تجربه شخصی یا تجارب تکراری و مشابه دیگران یک گروه اجتماعی را معرف جامعه ای که به آن تعلق دارند می یا بد . در واقع نمونه ای را با نظر خویش وضع نموده است
د ) نمونه موردی :
در تحقیقات توصیفی ژرفانگر صحبت از مطالعه مورد خاص است که محقق به لحاظ ویژه گی هایی آن را مورد مطالعه قرار می دهد. در روانشناسی ، تعلیم و تربیت و نیز تک نگاری ها چنین موارد خاصی یافت می شود.که به ناچار باید مورد مطالعه قرار گیرد . ولی نتایج حاصل از آن را نمی توان تعمیم داد مگر در شرایطی که تعداد زیادی از مورد های خاص مطالعه و نتایج مشابه یا مشترک استنتاج شده باشد که در این صورت به روش استقرائی می توان یک نتیجه کلی را استنتاج نمود.
روشهای برآورد حجم نمونه:
روش اول :
در این روش از تخمین شخصی استفاده می شود ؛ یعنی اینکه محقق با در نظر گرفتن عواملی شخصا نسبت به برآورد حجم نمونه یا تعیین درصد مشخصی از جامعه اقدام می کند .هرچه جامعه کوچکتر باشد ،این درصدها بزرگتر خواهد شد و بر عکس
روش دوم :
در این روش برا برآورد حجم نمونه از تکنیک ها و روش های آماری استفاده می شود. ولی محقق برای انجام آن به دانستن اطلاعات و پارامترهایی درباره جامعه ای که قصد انتخاب نمونه از آن را دارد.
عواملی که محقق در مورد تخمین حجم نمونه باید مد نظر قرار دهد :
حجم و اندازه جامعه - میزان تجانس جامعه یا پراکندگی صفت یا صفات جامعه - امکانات ،مقدورات و زمان
حد نصاب های نمونه:
-در تحقیق همبستگی حجم نمونه 30 نفر است
- در تحقیقات علیّ و آزمایشی حجم نمونه 15 نفر است
-در تحقیق توصیفی زمینه یاب و پیمایشی حداقل حجم نمونه 100 نفر است
-در تحقیقاتی که نیاز به طبقه بندی جامعه برای نمونه گیری میباشد حداقل نمونه هر طبقه بین 20 تا 50 نفر است .
ملاحظات مربوط به بر آورد حجم نمونه :
الف ) تعداد مواردی که به عنوان حجم نمونه محاسبه می شود در واقع به حد نصاب و حداقل نمونه مورد نیاز شناخته میشود؛بنابراین اگر امکانات تحقیق اجازه بدهد ،بهتر است محقق نمونه خود را بیش از حداقل افزایش دهد تا به اعتبار نتیجه تحقیق خود بیفزاید .
ب ) درهنگام محاسبه حجم نمونه ،محقق ممکن است تنها با یک صفت رو به رو نباشد و بخواهد چند صفت را از جامعه مطالعه کند . در این صورت باید حجم نمونه مورد نیاز را برای هر صفت جداگانه محاسبه کند.
ج ) محقق میتواند به صورت گمانه زنی بخشهایی از جامعه را بررسی و وضع توزیع صفت یا واریانس آن را در آن مشخص کند.
د)با توجه به اینکه نمونه گیری خوشه ای و چند مرحله ای هزینه بر و زمان بر است اجرای آن طولانی است،توصیه میشود محقق به طور سنجیده ای تعداد خوشه ها یا مراحل را کاهش دهد
ه ) در تحقیقات توصیفی زمینه یاب و پیمایشی و نیز تحقیقاتی که نمونه گیری آنها از نوع طبقه بندی احتمالی است ،بهتر است محقق حجم و تعداد نمونه را بیشتر در نظر بگیرد .
ویژگی های یک نمونه خوب به شرح زیر است:
سودمندی و برخوردار بودن از جامعیت
-داشتن اعتبار و کفایت وصول به مقصود
-داشتن وضوح و برخورداری از طبقه بندی و تعاریف بدیهی
-برخورداری از سرعت در نمونه گیری
-اقتصادی بودن عملیات نمونه گیری
-قابلیت تعریف و تفسیر صحیح
واژه تـحـقیق , کلمه اى عربى است که به معانى گوناگون آمده است.تحقیق در علوم مختلف به معناى پاسخ دادن بـه پـرسـشهاى مطرح شده در آن علم و یا دست کم جست و جو براى یافتن آن پـاسـخ ها مى باشد. تحقیق در این معنا, در واقع , آشکار کردن مطلبى تازه و کشف کردن یک دانش جدید است , ازهمین طـریـق اسـت کـه عـلـوم گسترس مى یابند و هر روز دانش هاى تازه اى کشف مـى شـوند. از این دیدگاه , تحقیق با طرح پرسش خاصى آغاز مى شود و با پاسخ دادن بـه آن پـایان مى یابد. منظور از واژه تحقیق دراین مقاله معناى اصطلاحى آن یعنى تحقیق علمى مى باشد .در تحقیق علمى , همان طور که گفته شد, آغاز کار با طرح یک پرسش است , محقق بر اساس تخصص و اطلاعاتى که دارد یک یا چند پاسخ موقتى براى پرسش خود در نظر مى گیرد (فرضیه ها) سپس به کمک جـمـع آورى داده هـا و اطـلاعـات مـوردنـیـاز سـعى مى کند تا صحت و سقم فرضیه خویش را بیازماید. در صورتى که درستى فرضیه , مورد تایید قرار گیرد, دانـش جـدیـدى تـولـید شده است و تحقیق به هدف خود نائل آمده است ,البته تحقیق علمى , هیچ گاه قصد مجاب کردن کسى را نداردیعنى هدف اصلى آن , اثـبـات فرضیه نیست و بر صحت آن نیز اصرار نمى ورزد بلکه در صدد آزمودن فرضیه ارائه شده است .
بـنابر این , در این معنا, تحقیق یک فرایند آزمون و امتحان فرضیه است نه اثبات آن . مـحـقـقان و پژوهشگران تازه کار, غالبا از نظرعاطفى خود را نسبت به اثبات فـرضیه متعهد مى دانند اما همواره باید توجه داشت که فرضیه , گزاره اى است که ممکن است درست یا نادرست باشد, البته اگر فرضیه با دقت و آگاهى کامل و با در نظر گرفتن تمام شرایط تدوین شود احتمال صحت آن بیشتر خواهد بود, ولـى در یـک تـحـقیق علمى , محقق هیچ تعلق خاطرى به فرضیه خود ندارد و اطـلاعات جمع آورى شده وشواهد عینى است که درستى و یا نادرستى فرضیه را معلوم مى کند.
با توجه به مطالب بیان شده مى توان تحقیق را به صورت هاى زیر تعریف کرد:
1) تـحـقـیـق یـک فرآیند یا یک فعالیت نظام مند است که به کشف و پروراندن مجموعه اى از دانش هاى سازمان یافته منجرمى شود.
2) تحقیق عبارت است از مطالعه نظام دار یک یا چند قضیه فرضى درباره روابط احتمالى میان پدیده هاى گوناگون .
3) تحقیق عبارت است از جست و جوى منظم و اصولى براى کشف حقیقت .
بـنابراین , مشخص مى شود که بر خلاف تصور رایجى که در نزد بسیارى از افراد وجـود دارد, تـحـقـیـق , نـوشـتن یک مقاله یایک کتاب نیست . ماهیت تحقیق , نـویسندگى تفاوت اساسى دارد و این دو موضوع از یک مقوله نیستند, اما چون در پـایان هر تحقیق ممکن است محقق مایل باشد نتیجه تحقیق یا کلیه عملیات تحقیقى خود را به رشته تحریردر آورد, آگاهى از فنون و روش هاى نویسندگى بـراى او ضرورت پیدا مى کند. بنابر این , لازم است هر محقق نویسنده خوبى هم باشد. به این ترتیب هر اثر تحقیقى ممکن است به صورت مقاله یا کتاب ارائه شود اما هر مقاله یا کتابى نمى تواند یک اثر تحقیقى محسوب شود.
منبع: درآمدی بر روش تحقیق در علوم سیاسی، نوشته اسماعیل جهانبین
برای نوشتن یک طرح پایان نامه، معمولاً فرم های از پیش تهیه شده ای وجود دارد که دانشجو باید آن را پر کند. پروپوزال یا طرح پایان نامه باید زیر نظر استاد راهنما تدوین شود. با توجه به این که فرم های پروپوزال بخش های یکسان و مشابه فراوانی دارند، توضیحات لازم برای پر کردن هربخش ارایه می شود. دانشجو باید فرم طرح پایان نامه یا پروپوزال را تکمیل نماید(پیش نویس) و پس از رویت و هماهنگی با استاد راهنما آن را نهایی نماید. دقت کنید که برای تدوین فرم پروپوزال نباید بخش های اساسی مربوط به تحقیق خالی بماند.
بخش های مشترک در فرم های طرح پایان نامه های دانشگاهی که حتماً باید پر شوند و توضیحات آن در ادامه ارایه می شود.
1. معرفی طرح پایان نامه: نوشتن عنوان پایان نامه به فارسی و انگلیسی، رشته و مقطع تحصیلی دانشجو.
2. معرفی دانشجو، اساتید راهنما و مشاور: نوشتن مشخصات فردی دانشجو، اساتید راهنما و مشاور.
3. اطلاعات مربوط به پایان نامه: نوشتن زبان پایان نامه(فارسی یا غیرفارسی)، نوع پژوهش از نظر هدف (توضیح در انتخاب روش تحقیق همین فصل)، تعدادواحدپایان نامه و پرسش اصلی تحقیق.
4. بیان مساله: در این بخش باید ابعاد و حدود مساله را مشخص کرد و مساله را به طور دقیق معرفی نمود. دانشجو، جنبه های مجهول، مبهم و متغیرهای مربوط به پرسش های تحقیق و منظور تحقیق را بیان می کند. بیان مساله تشریح مشکلات و تعارضاتی است که در ذهن دانشجو یک پرسش یا سوال اساسی را ایجاد کرده است. در واقع با مرور منطقی دلایل پدیدآیی سوالات، در پایان پرسش یا پرسش های اصلی تحقیق مطرح می شود. یکی از مهم ترین مراحل در انجام تحقیق، طرح یک سوال یا پرسش خوب است. پژوهش با سوال شروع و با اقدامات سازمان یافته به جواب منتهی می شود. محل مناسب برای توضیح دلایل شکل گیری و معرفی این سوال، بخش بیان مساله است. در بیان مساله باید به عملی بودن آن توجه شود. مساله باید اهمیت و ارزش کافی برای سرمایه گذاری داشته باشد و بتواند هیات تصمیم گیرنده را متقاعد نماید که یا در زمینه موردنظر اطلاعاتی وجود ندارد؛ یا اطلاعات اندکی وجود دارد؛ یا اطلاعات موجود اشتباه است؛ و یا چیزهای جدیدی را بر پیکره شناخت موجود خواهد افزود. برای این منظور در تدوین بیان مساله باید به یافته ها و اموری استنادکنید که مساله های برجسته ای را به میان می کشند. در بیان مساله باید بر اساس مستندات و دلایل نشان دهیم که مساله ای وجود دارد.
5. سوابق مربوط: بیان مختصر سابقه از تحقیقات انجام شده درباره موضوع و نتایج به دست آمده در داخل و خارج از کشور و نظریه های علمی موجود درباره موضوع تحقیق می باشد. در این بخش بهتر است که 5 تحقیق جدید فارسی و 5 تحقیق جدید انگلیسی در فاصله ده سال گذشته با ذکر منبع و قالبی به شکل : "نام محقق، سال، عنوان، روش نمونه گیری، آزمودنی و نتیجه" اقدام گردد.
6. بخش فرضیه ها: فرضیه پاسخی فرضی به مسأله یا پرسش های پژوهش است. فرضیه یک پیشنهاد یا پیش بینی منطقی است که پس از آزمایش و بررسی رد یا قبول می شود. فرضیه هایی که در تحقیق بیان می شوند باید مانند اهداف مطالعه به طور دقیق، واضح و کامل و با استفاده از واژه های قابل اندازه گیری بیان شوند. کاربرد فرضیه صفر برای آن است که دانشجو یک پاسخ احتمالی به عنوان شکل مخالف پاسخ خود یا فرضیه صفر را آزمون کند و در این حالت، دانشجو اعلام می کند که فرض صفر رد شده و فرض مقابل آن پذیرفته است.
7. بخش اهداف تحقیق: هدف کلی هر تحقیق همان عنوان منتخب خواهد بود و اهداف ویژه یا اختصاصی، موارد جزیی شده ای است که محقق را به هدف کلی می رساند. در هریک از انواع پژوهش ها، اهداف خاصی دنبال می شود که آنها بر شکل گیری و چگونگی بیان مساله تاثیر می گذارد و از آن تاثیر می پذیرد. یکی از عوامل موثر بر تعیین هدف پژوهش این است که دانشجو با خود بیاندیشد که پس از پایان پژوهش راجع به چه چیزی گزارش خواهد داد.
8. بخش اهمیت و ضرورت تحقیق: این بخش را می توان در دو محور اهداف کاربردی و ضرورت های خاص انجام تحقیق پاسخ داد. در محور اهداف کاربردی باید نوشت که نتایج به دست آمده چه کاربردی خواهد داشت. در محور ضرورت های خاص انجام تحقیق باید با بیان تناقض هاو مشکلات به کمک منابع علمی به لزوم تحقیق و کاربردهای آن اشاره کرد. برای بیان اهمیت و ضرورت تحقیق، باید به دلایل انجام پژوهش در رابطه با مساله مطرح شده اشاره کنیم. همانطور که در بیان مساله اشاره شد، باید با استدلال منطقی و در ادامه مساله ای که مطرح شده، به ضروت اجرای تحقیق و امکان استفاده کاربران احتمالی آن بپردازیم.
9. بخش روش تحقیق: در اینجا باید به روش تحقیق، جامعه، نمونه و متغیرهای تحقیق اشاره شود.
10. بخش روش گردآوری اطلاعات: در اینجا باید شیوه گردآوری اطلاعات بر اساس نوع روش تحقیق منتخب، توضیح داده شود. بر این اساس شما می توانید به روش های میدانی، کتابخانه ای(اسنادی)، آزمایشگاهی یا دیگر روش ها اشاره کنید.
11. بخش ابزارگردآوری اطلاعات: باید مشخص کرد که از کدام یک از ابزارهای پرسشنامه، آزمون، مصاحبه، مشاهده و یا هرگونه سیاهه احتمالی استفاده می کنید.
12. بخش روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: در اینجا باید روش های آماری منتخب را معرفی کنید.
13. جدول زمان بندی مراحل انجام تحقیق: در این بخش، باید در یک زمان بندی از تصویب تا دفاع نهایی را مشخص می کند. این دوره معمولاً برای پایان نامه های کارشناسی ارشد، 6ماهه و برای رساله های دکترا یکساله است.
14. بخش فهرست منابع ومآخذ (فارسی وغیر فارسی ) مورد استفاده در پایان نامه: در اینجا باید تنها منابعی نوشته شوند که در بیان مساله و سایر بخش های پروپوزال از آنها استفاده شده است. در این صورت منابع را می توان با توجه به ملاحظات زیر نوشت.
• ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا تنظیم می شوند.
• شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار). عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست).
• توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه، عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر جدا شوند.
• در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام) از علامت (؛) برای جداکردن نام ها استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی تمامی آنها قید شود.
• در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر مطرح می شود.
• اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال زیربیان شود : بست، جان دبلیو(1373). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، 23-27
• در صورتی که مقاله از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به شکل زیرصورت گیرد: نام خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می شود، آدرس سایت به همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود.
پژوهشگر پس از آن که مسئله پژوهش را برای خود روشن کرد، پاسخی را به عنوان فرضیه تحقیق بیان می کند. فرضیه، پاسخی بخردانه، احتمالی و موقت به سوال پژوهشی است که در مراحل بعدی تحقیق، درستی یا نادرستی آن مورد ازمایش قرار می گیرد( شریفی، 23،1380 نقل در تقی زاده 1386 ص 16).
به عبارت دیگر ، فرضیه حدس بخردانه ای درباره رابطه دو یا چند متغیر است که به صورت جمله ای خبری بیان شده و نشانگر نتایج مورد انتظار است( مقیمی ، 1383، 22) .دربیانی دیگر ، فرضیه حدسی است زیرکانه و علمی که باید به کمک واقعیات ( داده ها) مورد بررسی قرار گرفته و سپس تایید یا رد گردد. ( نگهبان ، 1384، 6 نقل در تقی زاده ، 1386، 16).
• تفاوت فرضیه و نظریه چیست ؟
• نظریه و قوانین عمدتا مشتمل بر قضایای کلی و عمومی هستند و به مورد خاصی تعلق ندارند و می توانند مصادیق زیادی داشته باشند . در حالی که فرضیه حالت کلی ندارد و مختص مساله تحقیق است که از قضایای کلی ناشی می شود ولی در یک قلمرو خاص شکل میگیرد .
گاهی اوقات از یک فرمول برای بیان فرضیه استفاده می شود، بدین شکل که:" اگر چنین و چنان رخ دهد چنین و چنان خواهد شد"
بیان فرضیه :
• در هنگام بیان فرضیه محقق به بررسی روابط بین متغیرها می پردازد. به طور متداول این بیان به سه شکل صورت خواهد گرفت : الف : بررسی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر (تاثیر عامل هوش در پیشرفت تحصیلی) ب: بررسی همبستگی و شدت آن بین دو یا چند متغیر (بررسی همبستگی مشکلات روانی و گرایش به اعتیاد) ج: بررسی و مقایسه میزان تفاوت تاثیر یک یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر(. مانند تفاوت تاثیر دو روش تدریس بر شاگردان) .
انواع فرضیه در تحقیقات همبستگی و تجربی :
این فرضیه ها به دو نوع تقسیم میشود:
فرضیه تحقیق (1H) و فرضیه صفر (H0)
فرضیه تحقیق از احتمال وجود رابطه یا اثر و یا تفاوت بین متغیرها خبر میدهداین فرضیه ها به دو نوع جهت دار و بدون جهت تقسیم می شود .
فرضیه صفر که به فرضیه آماری یا پوچ نیزموسوم است وجود رابطه ،اثر یا تفاوت بین متغیرها را رد کرده و انکار میکند .
مثال :
الف : فرضیه تحقیق(H1) دو نوع می باشد 1- فرضیه جهت دار و 2- فرضیه تحقیق بدون جهت
1- فرضیه تحقیق جهت دار : به نظر می رسد کارایی معلمان آموزش دیده بیشتر از معلمان آموزش ندیده است.
2- فرضیه تحقیق بدون جهت: به نظر می رسد بین آموزش معلمان و کارایی آنها رابطه وجود دارد.
ب : فرضیه صفر H0) ) در همین مثال: به نظر می رسد بین کارآیی معلمان آموزش دیده و آموزش ندیده رابطه ای وجود ندارد.
اگرچه محقق فرضیه تحقیق را مطرح می کند و درصدد آزمایش آن است، پس از گرداوری اطلاعات و داده ها و طبقه بندی آن ها عملافرضیه صفر را مورد آزمایش قرار می دهد.زیرا روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها قادر به آزمون فرضیه صفر می باشند. درصورتی که فرض صفر رد شود آنگاه فرضیه تحقیق مورد تایید است . اما وقتی فرض صفر رد نشود گواه بر این است که داده های نمونه گواه کافی برای رد فرض صفر بدست نمی دهند و آزمون بی نتیجه می ماند . پیشنهاد می شود در صورت تاکید بر نتیجه گیری باید نمونه بیشتری مورد بررسی قرار بگیرد.
ویژگیهای یک فرضیه خوب:
الف)فرضیه باید قدرت تبیین حقایق را داشته باشد.
ب)فرضیه باید بتواند پاسخ مساله تحقیق را بدهد
ج) فرضیه باید قابلیت حذف حقایق نامرتبط با مساله تحقیق را داشته باشد
د)فرضیه باید شفاف ،ساده،و قابل فهم باشد.
ه)فرضیه باید قابلیت آزمون را داشته باشد.
و)فرضیه نباید با حقایق و قوانین مسلم و اصول علمی تایید شده مغایرت داشته باشد .
ز)فرضیه نباید از واژه ها و مفاهیم ارزشی استفاده کند .
ح)فرضیه باید به مطالعه و پژوهش جهت بدهد.
ی)باید به صورت جمله خبری باشد.
ک)فرضیه ها باید مختص مساله تحقیق باشند
ل)باید بین فرضیه ها و سوالهای ویژه تناظر صوری و محتوایی وجود داشته باشد؛
منظور از تناظر صوری این است که : اولا : به تعداد سوالهای فرعی ،فرضیه تدوین شود.ثانیا : هر فرضیه در مقابل سوال مربوط به آن قرار گیرد.
متغیر به ویژگی یا صفت یا عاملی اطلاق میشود که بین افراد جامعه مشترک بوده و میتواند مقادیر کمی و ارزشها متفاوتی داشته باشد.متغیرها ، عامل یا عواملی هستند که مورد اندازه گیری یا سنجش قرار می گیرند . به عبارت دیگر متغیر مشخصه یک فرد، چیز، پدیده مورد نظراست که : قابل اندازه گیری بوده و می تواند مقادیر مختلفی بپذیرد.
متغیر های اساسی :
غرض از متغیر های اساسی دو متغیر مستقل و وابسته است. این دو نوع متغیر ممکن است ناظر بر دو عامل منفرد باشد که در دو مقوله اثر گذاری و اثرپذیری قرار می گیرند ، یا ناظر بر دو گروه متغیر باشد که با یکدیگر در تاثیر و تاثرند. هریک از این دو نوع که مطرح باشد لازم است متغیرها با قید نوع هر یک، درسطر های مستقل به طور روشن و مشخص بیان شوند. هرگاه صورت مسئله و عنوان پژوهش به درستی تدوین شده باشد می توان متغیر های اساسی پژوهش را از درون آن استخراج کرد.
انوع متغیر های تحقیق
• الف: متغیر ها بر اساس وابستگی یا پیوستگی و یا نقشی که در تحقیق ایفا می کنند.
• 1- متغیر مستقل : متغیری که پژوهشگران آن را دستکاری یا انتخاب می کنند تا تاثیر آن را بر متغیر وابسته مورد بررسی قرار دهند.مثال: تحقیقات بازاریابی نشان می دهند که ارائه یک محصول جدید به بازار بر قیمت سهام شرکت در بازار تاثیر دارد. (خاکی،1379،ص167)
• 2- متغیر وابسته:
• متغیری که تحت تاثیر متغیر مستقل قرار می گیرد و بر اثر تغییرات آن تغییر می کند.درحقیقت متغیر وابسته متغیری است که مورد پیش بینی است درحالی که متغییر مستقل متغیری است که پیش بینی از روی آن صورت می گیرد . متغیری که هدف محقق تشریح یا پیش بینی تغییر پذیری در آن است.( بین بسامد فعالیت های علمی و پزوهشی اعضای هیات علمی واحد مشهد و میزان استفاده آن ها از اینترنت رابطه معنی داری وجود دارد.)
• ۳- متغیر تعدیل کننده:
• متغیری است که علی رغم میل پژوهشگر رابطه میان متغیر وابسته و مستقل را دستخوش تحول می کند در واقع می توان به عنوان متغیر مستقل دوم از آن نام برد.
• مثال: ” بررسی تاثیر میزان مطالعه دانشجویان بر توان یادگیری آنان“
• میزان مطالعه : متغیر مستقل
• توان یادگیری : متغیر وابسته
• هوش، محیط، معلومات و جنسیت : متغیر تعدیل کننده. متغیر کنترل:
• همه ی متغیر های موجود در یک شرایط تحقیق یا در یک شخص را نمی توان همزمان مورد مطالعه قرار داد.گاهی اوقات متغیرهایی یافت می شود که تاثیر برخی از آن ها را درتعیین رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته باید خنثی کرد و ثابت نگه داشت این متغیر ها که تاثیر آن ها خنثی یا حذف می شود را متغیر کنترل می گویند.
• مثال: بررسی تاثیر استفاده از تکنولوژی آموزش ( استفاده از کامپیوتر) بر میزان افزایش یادگیری دانش آموزان . دراین مثال تکنولوژی آموزشی ( کامپیوتر) متغیر مستقل و یادگیری دانش آموزان متغیر وابسته و بهره هوشی ، معدل تحصیلی و جنسیت متغیر های کنترل هستند که می توانند ( حذف) کنترل شوند. متغیر مداخله گر :
• پژوهشگر در فرایند پژوهش معمولا رابطه بین متغیر مستقل را که قابل مشاهده است با متغیر وابسته که آن هم قابل مشاهده است مطالعه می کند.اما بین متغیر مستقل و وابسته و مشاهده پذیر، متغیر دیگری وجود دارد که قابل مشاهده نیست بلکه از روی تاثیر متغیر مستقل قابل استنباط است.اثر متغیر مداخله گرقابل کنترل نیست و نمی توان آن را مستقل از متغیر های دیگر و به طور مستقیم مشاهده کرد.( سرمد و همکاران ، 1376).
• مثال: تشویق کلامی رفتار کودک موجب می شود که رفتار به صورت عادت درآید. در این مثال متغیر مستقل تشویق کلامی، متغیر وابسته ، نیرومندی رفتار و متغیر مداخله گر: خرسندی خاطر کودک از تشویق کلامی . متغیرها بر اساس نقش : الف)متغیرهای علی :که همان متغیرهای مستقل هستند ب) متغیرهای توصیفی : مبین صفات و ویژگیهای یک پدیده هستند و درواقع وضع آن را توضیح می دهنداین ها ممکن است از نوع کمی یا کیفی باشند مانند وضع سنی، وضع تحصیلی ، وضع سواد.خصوصیا ت اقتصادی و اجتماعی یک جامعه.
انواع متغیرها بر اساس ارزش
الف) کمی :
1- متصل(پیوسته):طول , وزن اعشار پذیرند
2- منفصل(گسسته):تعداد کلاسها یا دانش آموزان متغیرها .
ب) کیفی :
مقادیر عددی به خود نمی گیرند(مثل خوش خلقی، کوشا بودن)
ج) دو وجهی :
هم ارزش کیفی به خود می گیرند و هم مقادیر کمی می توانند قبول کنند . (مثل مدرک تحصیلی و درآمد)
متغیر کیفی :
اندازه این متغیر ها را نمی توان به شکل ریاضی و آماری نشان داد ، به عبارتی در این متغیر ها اعداد جنبه ریاضی و کمی ندارند.بلکه به عنوان کد و نشانه استفاده می شوند. متغیر هایی مثل جنس، شغل ، میزان تحصیلات ، گرایشات سیاسی .... این متغیر ها خود به چند دسته قابل طبقه بندی هستند.
الف : متغیر اسمی
ب: متغیر رتبه ای یا ترتیبی متغیر کیفی (متغیر اسمی) : متغیری که اجزای آن به صورت سلسله مراتب قابل درجه بندی و تفکیک نیست.مثل : جنس ، شغل ، شرکت در انتخابات . این نوع متغیرها براساس یک ملاک طبقه بندی می شوند. مثلا در جنسیت افراد فقط در دو طبقه زن و مرد قرار می گیرند. یا در چند طبقه قرار می گیرند. بنابراین وقتی متغیر بیش از دو عدد یا ارزش به خود نگیرد متغیر دو ارزشی نام دارد. مثل: جنس، مرگ و حیات، شهری و روستایی.
متغیر چند ارزشی: بیش از دو عدد یا ارزش به خود می گیرد. مثل مقاطع تحصیلی( ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، دانشگاه) یا گروه های خونی ....
متغیر کیفی (متغیر رتبه ای یا ترتیبی) :
متغیری که اجزاء آن قابل مدرج کردن به صورت ترتیبی باشد. مثل سطح تحصیلات ، میزان رضایت فرد از یک موضوع یا میزان گرایش افراد به یک پدیده ( کاملامخالف، مخالف، بی تفاوت ، موافق، کاملا موافق) .
متغیر کمی :
• الف : متغیر کمی پیوسته : (متصل) طول , وزن سن درآمد ... اعشار پذیرند
• ب: متغیر کمی منفصل(گسسته):تعداد کلاسها یا دانش آموزان یا تعداد فرزندان...
1.نتیجه گیری در چکیده با جمع بندی محقق خاتمه نمی یابد.
2.ادبیات پیشینه صرفاً بیان می شود و ارتباط آنها با عنوان تحقیق تبیین نمی شود.
3.ادبیات پیشینه به صورت پراکنده گفته می شودو مسیر موضوعی مشخصی دنبال نمی شود.
4.متغیرهای عنوان به خوبی در مقدمه تبیین نمی شود.
5.هدف و فرضیات در مقدمه تبیین نمی شوند. دقت شود که نحوه نوشتن پایان نامه ای در مقاله پژوهشی رایج نیست.
6.در هنگام استفاده از روش غیر تصادفی در نمونه گیری به دلیل و منطق استفاده از آن اشاره نمی شود.
7.در پرسشنامه های محقق ساخته به منطق استفاده از طیف های مختلف 3 یا 5 یا 7 ارزشی لیکرت اشاره نمی شود.
8.در موارد متعددی پرسشنامه های محقق ساخته برای بررسی داور ارسال نمی شود.
9.در موارد متعددی پیشنهادهای کلی ارایه می شود که برخاسته از یافته ها نیستند.
10. نیاز به ویرایش چکیده های فارسی و انگلیسی
11. نیاز به ویرایش متن مقاله
•تحقیق، کوششی روشمند برای پاسخ‌گویی به مسأله‌های علمی است که منجر به نوآوری و پیشرفت علم میشود.
مشخصات کلی تحقیق علمی :
-۱ برخوردار بودن از آداب و تشریفات خاص ( نمی توان آن را به صورت ذهنی انجام داد.
•2- توسعه قلمرو معرفت ( تحقیق باید مطلب تازه ای را کشف نموده و برحجم دانش و معرفت بشر بیفزاید و معلومات او را افزایش دهد.
تحقیق علمی چیست؟
تحقیق علمی عبارت است از تلاش کاوشگرانه ای که با آداب خاصی به طور نظام یافته با هدف کشف مجهولی به منظور گسترش قلمرو معرفتی نوع بشر انجام شده و شناخت حاصل از آن مصادیق خارجی داشته باشد
هدف از آموزش روش تحقیق علمی :
• 1- فراگیری روش وصول به حقایق و کشف مجهولات
• 2- کسب مهارت لازم برای اجرای پروژه های تحقیقاتی
• 3- کسب مهارت لازم برای تهیه پایان نامه های تحصیلی
• تحقیق خوب دارای ویژگیهای زیر است :
• -ادراکی بودن : یعنی محقق باید مساله را با تمام وجود درک کرده باشد.
• -بسیط بودن : واحد باشد و حالت ترکیبی نداشته باشد
• -میکرو بودن : مسائل کلان و عمومی در تحقیق علمی حل نمی شود. و باید در حد توان محقق باشد
• - نو بودن: باید اصیل و جدید باشد تا بتوان با حل آن موضوع تازه ای را مطرح و علم جدیدی را تولید کرد.
• -مرتبط با رشته تخصصی محقق بودن
• -شفاف بودن : ابهام نداشته باشد
1- انتخاب موضوع تحقیق
دیویی در کتاب چگونه ما فکر می کنیم می گوید:
” اولین مرحله تحقیق احساس وجود یک مشکل است، به این معنی که پژوهشگر ، در کار خویش ، با مانع یا مشکلی روبرو گردیده است که در حل آن ابهام یا تردید دارد.محقق موظف است که در ابتدای تحقیق ، حوزه وسیعی را که مایل است در آن پژوهش کند ، مشخص سازد.البته باید گفت که این انتخاب بستگی به سلیقه شخص محقق است.
تحدید مسئله ؟؟؟؟
تکیه کلام رایج در کلاس های روش تحقیق علمی 1- تحدید مساله 2- تحدید مساله 3- تحدید مساله است . پرسش این است که چگونه مساله را تاسطحی قابل قبول تحدید کنیم؟ در دنیای دانشگاهی برای تهیه گزارش کلاسی، برای تهیه یک پایان نامه یا برای انجام یک پژوهش حرفه ای ، لازم است که پژوهشگر ، خود مساله ای محدود را شناسایی و بر روی آن کار کند.
برای محدود کردن مساله بیشتر از فنون زیر استفاده می شود.
الف: مساله به زمان محدود می شود. توجه به زمانی خاص آشکار ترین شیوه محدود کردن مساله است.
ب: مساله به مکان محدود می شود. محدوده ای که اعمال می کنید ممکن است محدوده تقسیمات سیاسی مانند ملت، دولت ، ایالت ، وزارت خانه یا سازمان باشد.
پ: مساله بهیک موضوع محدود می شود. مساله به یکی از موضوعات مورد تدریس در دانشگاه ها این امکان را فراهم می آورد تا مساله با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرد.
محدود کننده های دیگری نیز وجود دارد از جمله محدود کردن مساله تحقیق به جنس ، گروه سنی خاص، حزب مشخص سیاسی ،....( دیانی ، 1382)
شیوه نگارش طرح نامه پژوهشی (پروپوزال)
بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران تازه کار، درک درستی از معنا، کارکرد و اهمیت پروپوزال پژوهشی ندارند.کیفیت پژوهش، نسبت مستقیمی با کیفیت پروپوزال دارد. پروپوزال بد حتی اگر به تصویب هم برسد، پروژه را خراب می کند. پروپوزال خوب، برعکس نه تنها موفقیت پروژه را نوید میدهد، بلکه کمیته پروژه را نیز در به رسمیت شناختن شما به عنوان پژوهشگری توانا تحت تأثیر قرار میدهد. هدف از پروپزال پژوهشی آن است که دیگران باور کنند که شما قصد انجام پروژه پژوهشی ارزشمندی را در سر دارید و شایسته انجام آن هستید و برنامه کاری مناسبی برای تکمیل آن دارید. اصولاً هر پروپوزال پژوهشی باید همه عناصر کلیدی مندرج در فرآیند پژوهشی را داشته باشد و اطلاعاتی کافی را به خواننده بدهد تا بتواند به ارزیابی پژوهش پیشنهادی بپردازد.
همه پروپوزالهای پژوهشی، صرف نظر از حوزه پژوهش و روشی که برای انجام آن بر میگزینند، باید به سه پرسش زیر پاسخ دهند:
-1 آنچه که میخواهید انجام دهید، چیست؟
-2 چرا میخواهید آن را انجام دهید؟
-3 چگونه آن را انجام خواهید داد؟
پروپوزال باید حاوی اطلاعاتی باشد که خوانندگانش متقاعد شوند که شما ایده پژوهشی مهمی در سر دارید، دریافت درستی از ادبیات موضوع و مباحث مهم مربوط به آن دارید و در نهایت آنکه روش شما روشی معتبر است.
ادامه مطلب ...
نتایج تحقیق موسسه REOPA درباره پروپوزال های تحقیقاتی:
38 درصد پروپوزالها نوشته شده رد می شوند، 46 درصد برای بازنگری بازگردانده می شوند و تنها 16 درصد پذیرفته می شوند.
71 درصد عناوین، مطلوب ارزیابی نشدند و تنها 29 درصد رضایتبخش بوده اند.
72 درصد مقدمه ها رضایتبخش نبوده اند 49 درصد وضوح و تمرکز نداشته اند.
فقط 16 درصد از آنها بیان مسئله را به خوبی نوشته اند.
تنها 29 درصد موارد اهداف تحقیق را به روشنی بیان نموده اند.
پروپوزال یا طرح تحقیق ، پیش نویس پژوهشی است که شما می بایست برای اخذ مدرک تحصیلی خود انجام دهید. در پروپوزال ، شما به معرفی موضوعی که برای پایان نامه خود انتخاب کرده اید ، توضیح اهمیت آن موضوع ، ذکر پژوهش هایی که در گذشته در این باره صورت گرفته ، و نتایجی که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت می پردازید. هم چنین روش یا روش هایی که در پژوهش از آن ها بهره خواهید گرفت را ذکر می کنید.
شکل پروپوزال بنا بر هدفی که از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی شما می تواند قدری متغیر باشد. اما شکل بندی بنیادین آن ، همواره باید شامل عنوان بندی های مشابه و بخش های زیر باشد :
1- موضوع تحقیق ( Project Title )
ذیل این عنوان می بایست عنوان دقیق تحقیق خود را ذکر کنید. برای مثال :
Project Title: Women Role in Southeast Thailand
2- توضیح موضوع و اهمیت آن ( Importance and Statement of Topic )
در این بخش می بایست جوانب موضوع ، چگونگی ارتباط آن با رشته تحصیلی مورد نظر ، و اهمیت موضوع به لحاظ علمی و کاربردی را توضیح دهید. روشن کنید چرا این موضوع باید برای استاد راهنمای بالقوه ی شما جذاب باشد؟ چه مشکل یا مساله ی جدیدی را می خواهید مطرح کنید؟ و چرا حل آن مهم است؟
ادامه مطلب ...
نمونه‌گیری
sampling
نمونه‌گیری احتمالی
probability sampling
نمونه‌گیری اختیاری
optional sampling
نمونه‌گیری از جامعه متناهی
sampling from finite population
نمونه‌گیری از جمعیت
population sampling
نمونه‌گیری از سوال
item sampling
نمونه‌گیری بازی بازنده‌به‌جا
play-the-loser sampling
نمونه‌گیری با احتمالهای نابرابر
unequal probability sampling
نمونه‌گیری با احتمال متناسب با اندازه
probability proportional to size sampling
نمونه‌گیری با امتحان سوال
item examine sampling
نمونه‌گیری با جایگذاری
sampling with replacement
نمونه‌گیری با طبقه‌بندی چندگانه
multistratified sampling
نمونه‌گیری بدون جایگذاری
sampling without replacement
نمونه‌گیری بدون یادآوری
sampling without recall
نمونه‌گیری برای بازرسی
inspection sampling
نمونه‌گیری بهینه
optimal sampling
نمونه‌گیری بُریده
truncated sampling
نمونه‌گیری بُرینشی
cut-off sampling
نمونه‌گیری ترابرشی خطی
line transect sampling
نمونه‌گیری تصادفی
random sampling
نمونه‌گیری تصادفی ساده
simple random sampling
نمونه‌گیری توری
grid sampling
نمونه‌گیری خط مقطعی
line intercept sampling
نمونه‌گیری خوشه‌ای
cluster sampling
نمونه‌گیری درون‌برشی خطی
line intersect sampling
نمونه‌گیری در سطح
area sampling
نمونه‌گیری در مجموع سهمیه‌ای
sum-quota sampling
نمونه‌گیری دنباله‌ای
sequential sampling
نمونه‌گیری دوری
cyclic sampling
نمونه‌گیری دوگانه
double sampling
نمونه‌گیری ربع سیار
wandering-quarter sampling
نمونه‌گیری رد کردنی
rejective sampling
نمونه‌گیری زنجیری
chain sampling
نمونه‌گیری سازوار، نمونه‌گیری تطبیق‌پذیر
adaptive sampling
نمونه‌گیری سامفورد
Sampford sampling
نمونه‌گیری سهمیه‌ای
quota sampling
نمونه‌گیری سیستماتیک
systematic sampling
نمونه‌گیری شبه‌تصادفی
quasi-random sampling
نمونه‌گیری طبقه‌بندی شده
stratified sampling
نمونه‌گیری طبیعت‌نگرانه
naturalistic sampling
نمونه‌گیری طول‌اریب
length-biased sampling
نمونه‌گیری فاصله‌ای
distance sampling
نمونه‌گیری فضایی
spatial sampling
نمونه‌گیری فله‌ای
bulk sampling
نمونه‌گیری قصدی
purposive sampling
نمونه‌گیری ماتریسی
matrix sampling
نمونه‌گیری ماتریسی چندگانه
multiple matrix sampling
نمونه‌گیری متناسب
proportional sampling
نمونه‌گیری مجموعه رتبه‌دار
ranked set sampling
نمونه‌گیری مربعی
quadrat sampling
نمونه‌گیری مسیری
route sampling
نمونه‌گیری نابودساز
destructive sampling
نمونه‌گیری نامزَدانه
nomination sampling
نمونه‌گیری نزدیکترین نقطه
nearest point sampling
نمونه‌گیری نزدیکترین نقطه kام
kth nearest point sampling
نمونه‌گیری نزدیکترین همسایه
nearest-neighbor sampling
نمونه‌گیری نزدیکترین همسایه kام
kth nearest-neighbor sampling
نمونه‌گیری نقاط مهم
importance sampling
نمونه‌گیری نمایانگر
representative sampling
نمونه‌گیری نواری
strip sampling
نمونه‌گیری وارون
inverse sampling
نمونه‌گیری پذیرشی
acceptance sampling
نمونه‌گیری پیمایشی
survey sampling
نمونه‌گیری چرخشی
rotation sampling
نمونه‌گیری چندجمله‌ای
multinomial sampling
نمونه‌گیری چندفازی
multiphase sampling
نمونه‌گیری چندمرحله‌ای
multistage sampling
نمونه‌گیری چندمرحله‌ای طبقه‌بندی شده
stratified multistage sampling
نمونه‌گیری چندگانه
multiple sampling
نمونه‌گیری کاتانا
Catana sampling
نمونه‌گیری گزینشی
selective sampling
نمونه‌گیری گلوله‌برفی
snowball sampling
نمونه‌گیری گیبز
Gibbs sampling
نمونه‌گیری T دو
T-square sampling
مى توان ویژگى هاى تحقیق را به صورت زیر خلاصه کرد:
1) هر تحقیقى درصدد حل یک مساءله و پاسخ گویى به یک یا چند سؤال است .
2) تحقیق به مراتب بالاتر از بازیابى اطلاعات یا جمع آورى ساده آن است .
3) تحقیق یک فرآیند چند مرحله اى است که مراحل مختلفى چون طرح سؤال , تدوین فرضیه و آزمون فرضیه را شامل مى شود .
4) تـحـقـیق نیازمند تخصص است و هر کسى نمى تواند درهر زمینه اى تحقیق کند.
5) هدف تحقیق کشف حقایق جدید و تولید دانش نو است (یعنى در صدد یافتن پاسخ براى مسایل حل نشده است ).
6) انجام تحقیق مستلزم دقت , تلاش , صبر و حوصله زیاد است .
7) تحقیق در علوم مختلف به منظور دستیابى به قوانین کلى (نظریه یا تئورى ) صورت مى گیرد که به کمک آن ها مى توان رویدادهاى آینده را پیش بینى کرد.
8) تـحقیق به طور کلى براستفاده از آثارو نوشته هاى سایر محققان متکى است , بنابراین , محقق باید ادبیات و منابع مربوط به موضوع تحقیق خود را بشناسد.
9) تحقیق جدل نیست و قصد مجاب کردن کسى را ندارد, بلکه تلاشى است که بـراى کـشـف حـقیقت صورت مى پذیرد و اگردیگران نیز همان مراحل را طى کنند به نتایج مشابه خواهند رسید.
10) تـحـقیق , خودش پاسخ نیست بلکه تلاش و جست و جویى است براى یافتن پاسخ , ممکن است این تلاش به نتیجه برسد وفرضیه آن اثبات شود یا این که در پایان کار, فرضیه آن ابطال گردد.
منبع: درآمدی بر روش تحقیق در علوم سیاسی، نوشته اسماعیل جهانبین
تحقیق را به صورت هاى مختلفى تقسیم کرده و انواع گوناگونى را براى آن در نظر گرفته اند. مهم ترین تقسیم بندى تحقیق , تقسیم آن به دو نوع بنیادى و کاربـردى است . تحقیق بنیادى به منظور ارائه نظریه هاى جدید علمى و گسترش عـلوم در زمینه هاى مختلف صورت مى پذیرد. این نوع تحقیق با هدف پروراندن نـظـریـه هـاى عـلمى از طریق کشف اصول یا قواعد کلى صورت مى گیرد و به کـاربـرد ایـن یـافـتـه ها در صحنه عمل و واقعیت کمتر توجه مى شود. این نوع تـحـقـیقات معمولا در موقعیت هاى آزمایشگاهى و اغلب بر روى حیوانات انجام مـى شـود. روان شـنـاسـان از جـمـلـه دانشمندانى هستند که به انجام این نوع تحقیقات بیشتر علاقمند هستند.
تـحـقیقات کاربردى به منظور حل سریع مسائل و مشکلات و اتخاذ تدابیر لازم انـجام مى شود. این نوع تحقیق با استفاده ازیافته هاى تحقیقات بنیادى در صدد حل مشکلات گوناگون بر مى آید. به عبارت دیگر, در تحقیق کاربردى , محقق یافته هاى تحقیق بنیادى را در صحنه عمل مى آزماید, بنابراین , تحقیق کاربردى بر خلاف تحقیق بنیادى که جنبه نظرى دارد, بیشتر به سمت پدیده هاى واقعى و مـسـایـل عـملى معطوف است و در شرایط غیر آزمایشگاهى و در رویارویى با واقعیات سیاسى آاجتماعى و... انجام مى شود.
بـرخـى دیگر از صاحب نظران , در یک تقسیم بندى کلى , تحقیق را به دوگونه تـحـقـیق تکوینى و تحقیق توسعه اى (تکاملى) تقسیم کرده اند. از این دیدگاه , تحقیق تکوینى به تحقیقى اطلاق مى شود که در صدد یافتن علت تکوین و ایجاد یک پدیده یا موضوع تحقیق است , ولى تحقیق توسعه اى یا تکاملى , تحقیقى است که به دنبال فهم فرآیند و مسیرى است که یک موضوع یا پدیده ازآغاز تولد خود تا کنون طى کرده است . این نوع تحقیق بر آن است تا معلوم کند که , پدیده مورد نـظـر چـه مـسـیـرى را پـشـت سرگذاشته و چرا چنین مسیرى را طى کرده است.
بـرخـى دیـگر عقیده دارند که همه مطالعات تحقیقى به صورت یکى از اشکال سه گانه تحقیق تاریخى , تحقیق توصیفى و تحقیق تجربى یا مجموعه اى از آن ها خـواهـد بـود. از ایـن دیـدگـاه , تحقیق تاریخى , آنچه را که وجود داشته است تـوصـیـف مـى کند, به عبارت دیگر این نوع تحقیق شامل بررسى , ثبت , تجزیه و تـحـلیل و تفسیر رویدادهاى گذشته است تا به کمک آن , محقق ضمن شناخت گذشته , به شناخت وضع موجود و تا حدودى نیز به پیش بینى وضع آینده نایل شود.
تـحـقیق توصیفى نیز از این دیدگاه آنچه را که هست توصیف مى کند. این نوع تحقیق نیز شامل توصیف , ثبت و تجزیه و تحلیل شرایط موجود است . در این نوع تحقیق سعى مى شود تا روابط میان عوامل (متغیرهاى) دست کارى نشده کشف شـود. درتـحـقیق تجربى نیز محقق در صدد مشخص کردن روابط موجود بین عوامل و متغیرهاى مختلف است , با این تفاوت که درتحقیق تجربى امکان دست کـارى و کنترل عوامل و متغیرهاى دخیل در موضوع تحقیق یا پدیده مورد نظر وجود دارد.
دانـشـمـندان و صاحب نظران درس روش تحقیق , انواع زیادى از تحقیق را نام بـرده انـد کـه بررسى همه آن ها ممکن نیست , دریک جمع بندى مى توان به سه نـوع اصلى تحقیق اشاره کرد. به عبارت دیگر, تحقیق در علوم اجتماعى به طور عام و علوم سیاسى به طور خاص به یکى از اشکال زیر مى تواند وجود داشته باشد.
1) تحقیق اکتشافى
2) تحقیق توصیفى
3) تحقیق تبیینى
تحقیق اکتشافى: هـدف اصـلـى در تـحـقـیـق اکـتـشافى , شناخت وضعیتى است که درباره آن آگـاهـى هـاى لازم وجـود ندارد, به عبارت دیگر, در این نوع تحقیق , محقق به دنبال دستیابى به اطلاعاتى است که با کمک آن ها مى تواند موضوع تحقیق را به خـوبـى بـشـنـاسـد. بنابر این , بااین تعریف هر تحقیقى نیازمند انجام یک سرى مـطـالـعـات اکـتـشـافـى اسـت یـعـنـى تحقیق اکتشافى زمینه اى است براى انجام تحقیقات مهم تر و گسترده تر.
بـرخـى از صاحب نظران , تحقیق اکتشافى را تحقیق برآوردى نیز نامیده اند, به نـظـر آن هـا در این نوع تحقیق , هیچ فرضیه اى پیشنهاد نمى شود و مورد آزمون قـرار نمى گیرد بلکه هدف آن تنها به دست دادن برآوردى از یک مساءله خاص است . تحقیق اکتشافى را نمى توان تحقیق به معناى حقیقى آن دانست , بلکه در عـوض نوعى مطالعه است که باعث وسعت بخشیدن به دیدگاه ها و اندیشه هاى محقق مى شود. بـنـا بـراین , وظیفه تحقیق اکتشافى نه رسیدگى کردن به فرضیه هاى تحقیق است و نه جمع آورى اطلاعات در مورد مساءله تحقیق , بلکه ایجاد زمینه مناسب بـراى درک بـهـتـر پـدیـده هاى مختلف یا مساءله خاصى است که محقق , فاقد اطـلاعـات کـافى درآن مورد است . تحقیق اکتشافى ممکن است به صورت هاى مـختلفى انجام شود مانند: خواندن متون و نوشته هاى مختلف ,مصاحبه با افراد, مشورت با اساتید و صاحب نظران و...
تحقیق توصیفى: تحقیق توصیفى شامل مجموعه روش هایى است که هدف از آن ها توصیف کردن پـدیـده یـا پـدیـده هاى مورد بررسى است . دراین نوع تحقیق , توصیف و معرفى پـدیده مورد نظر از طریق بر شمردن ویژگى ها, ابعاد و حدود آن پدیده صورت مـى پـذیرد. دراین نوع از تحقیق , محقق ممکن است در صدد شناسایى عوامل و مـتغیرهاى دخیل در یک پدیده یا موضوع خاص برآید ولى به بررسى روابط بین ایـن عـوامـل و تشخیص نوع آن ها نمى پردازد. به عبارت دیگر, هدف در تحقیق تـوصیفى , شناسایى وضع موجود است , نه قضاوت درباره آن یا بررسى نوع رواب ط موجود بین عوامل و متغیرهاى مختلف .
بـنـابـراین , در یک تحقیق توصیفى , محقق الزاما در پى کشف و توضیح روابط, همبستگى ها و نیز آزمودن فرضیه ها و پیش بینى حوادث و رویدادها نیست , بلکه توجه او بیشتر در جهت توصیف و گزارش نویسى از موقعیت ها و وقایع بر اساس اطـلاعاتى است که بیشتر جنبه وصفى دارد, البته باید دانست که صاحب نظران در مـورد مفهوم دقیق تحقیق توصیفى اتفاق نظر ندارند وگاهى به تعریف این نـوع از تـحـقـیـق تـا آن اندازه وسعت مى دهند که شامل همه انواع تحقیق جز تحقیقات تاریخى و تجربى ,مى شود. در اینجا منظور از تحقیق توصیفى عـبـارت اسـت از: تـوصـیـف عـیـنـى , واقـعى و منظم خصوصیات یک پدیده , یک موقعیت و یا یک موضوع .
تحقیق تبیینى: ایـن نوع تحقیق که به آن تحقیق علمى نیز گفته مى شود, در صدد پیدا کردن روابـط عـلـت و معلولى بین متغیرهاى مختلف است .البته ناگفته نماند که در عـلوم سیاسى یا به طور کلى در علوم اجتماعى , بررسى روابط على به گونه اى قـطعى مطرح نیست ـ یعنى در علوم اجتماعى به طور مسامحه از روابط علت و مـعـلـولـى سـخـن بـه مـیـان مـى آیـد ـ زیـرا در مورد پدیده هاى اجتماعى و سـیـاسـى نـمـى تـوان بـه رابطه على دست یافت بلکه این نوع روابط همواره با درصـدى از احـتـمـال بیان مى شود. این امر از آنجا ناشى مى شودکه پدیده هاى سـیاسى و اجتماعى معمولا تحت تاءثیر عوامل و متغیرهاى زیادى قرار دارند که شـنـاسـایـى همه آن ها از عهده یک محقق علوم اجتماعى خارج است ,به عبارت دیـگـر, گـفته مى شود که (اصل چند متغیرى) بر پدیده هاى اجتماعى حاکم اسـت. تـعـریفى که از تحقیق ارائه شد در واقع تنها برازنده تحقیق تبیینى است , زیرا تنها دراین نوع از تحقیق است که مراحل کلى سه گانه سؤال , فرضیه و آزمون وجود دارد. بنابراین , هدف اصلى یک پژوهشگر علوم سیاسى باید کسب توانایى براى انجام یک تحقیق از نوع تبیینى آن باشد .
منبع: درآمدی بر روش تحقیق در علوم سیاسی، نوشته اسماعیل جهانبین