به ظور خلاصه سرقت ادبی-علمی استفاده از افکار و عبارات دیگران، به عنوان ایده و عبارات خویش و به صورت خودمانی این کار نوعی دستبرد فکری یا ایده دزدی است. این نوع از سرقت می تواند انواع مختلف و متنوعی از دستبردهای آگاهانه تا کپی کردن های غیر عمد مطالب دیگران باشد.
سرقت ادبی
«دستبرد علمی» و اصطلاحاتی مانند دزدی یا سرقت علمی، ادبی یا فکری در
فارسی، در برابر واژة Plagiarism به کار می‌روند.
کاربرد این واژه در مفهوم «دزدی ادبی» را به «مارکوس والریوس
مارتیلیوس» شاعر هجوسرای رومی سده نخست میلادی نسبت داده‌اند. وی خود را ارباب و
صاحب و کلمات را برده خویش می‌دانست و به کسانی که اشعار وی را به نام خود عرضه می‌کردند،
لقب plagiarius (به معنای بچه دزد، غارتگر،
فریب دهنده) داده بود.
سرقت ادبی در تمام کشورهای دنیا وجود داشته و وجود خواهد داشت.
مانند ناخالصی هر مورد دیگری در جهان هستی، پژوهش و علم هم، دارای آفت هایی هستند.
در گذشته به دلیل آنکه سیستم جستجوی الکترونیکی کاملی برای شناسایی
موارد تخلف علمی در دنیا وجود نداشت. به رغم آنکه در همه جای دنیا تخلف علمی انجام می شد، اما موارد آن خیلی به سختی کشف می گردید.
چرا نیازمند آگاهی درباره سرقت ادبی هستیم ؟
به عنوان عضوی از جامعه علمی، از ما انتظار می رود مسائل اخلاقی را در
این جامعه رعایت کنیم که یکی از آنها، ذکر ایده ها، عبارات و مفاهیمی است که آگاهانه
از دیگران وام گرفته ایم. واضح است که بدون وام گرفتن از عبارات و یا ایده های دیگران
نمی توانیم متن علمی بنویسیم ولی مهم است که بدانید چقدر از متون قدیمی یا جدید
استفاده کرده ایم .
چرا نیازمند آگاهی درباره سرقت ادبی هستیم ؟
بخشی از این مهم با "شناخت منابع" انجام می شود که
می تواند به شکل نقل قول در متن، پاورقی یا نوشته های پایانی باشد و
عامل افتراق متون علمی از سایر متون است و در واقع به عنوان بخشی از قدرت تحقیقات
علمی محسوب می گردد .
سرقت علمی- ادبی، حداقل به 3 دلیلی که در پی آمده، غیر اخلاقی است:
نوعی دستبرد است، چرا که ایده ها و عبارات دیگران را که بخشی از
دارایی عقلانی آنهاست سرقت شده و به اسم
فرد دیگری عرضه می گردد
زیرا فردی که اقدام
به سرقت علمی- ادبی می نماید از این عمل خویش سود می برد.
مدرک تحصیلی، نشانی از توانایی و دانش صاحب آن است، اگر فرد با تکیه
به این مدرک و بدون احراز شرایط واقعی علمی در جایی استخدام شود، می تواند برای دیگران
خطرناک باشد.
خریدن، برداشتن و یا قرض گرفتن یک برگه
کپی کردن مطالب از منابع دیگر بدون ذکر منبع
بهره گیری از نظرات دیگران بدون ذکر منبع آن
تفسیر یک مطلب بسیار شبیه به مطلب اصلی
نمونه های رایج سرقت ادبی
دانلود کردن منابع اطلاعاتی رایگان
کپی کردن مقالات از اینترنت و یا منابع اطلاعاتی عمومی
کپی برداری و چینش چند متن در کنار هم به عنوان یک متن جدید
استفاده از رفرنس های اشتباه
تغییر دادن اطلاعات و داده ها
زمانیکه که فرد مطلبی را یادداشت می کند که شامل :
کلمات
عقاید
آمار
حقایق
و یا طالاعاتی از نوسینده یا منبع دیگری است باید به صورت زیر نویس، نقل قول و ... نام نویسنده و یا منبع مورد
استفاده را قید نماید.
انواع دستبرد علمی
1. سرقت ادبی مستقیم Copy & Paste: نویسنده اثر را کلمه به کلمه و بدون هیچ استنادی و یا استفاده از علامت نقل قول به عنوان اثر خود وانمود کند.
2. سرقت ادبی تغییر کلمات Word Switch: زمانی که متنی از منبع اصلی گرفته شده و تنها دو، سه کلمه از آن تغییر یابد.
3. سرقت ادبی در سبک نگارش Style: زمانی که نویسنده جملات منبع اصلی را پاراگراف به پاراگراف و خط به خط
دنبال کند، هر چند هیچ یک از کلمات وی همانند منبع اصلی نباشد.
4. سرقت ادبی از نوع تشبیه Metaphor )
تشبیه یا استعاره یعنی یک ایده واضح که به خواننده این امکان را می
دهد که حس و درک نزدیک تری از یک رویداد و یا واقعه داشته باشد.پس تشبیه و استعاره
به عنوان بخش مهمی از سبک خلاقانه یک نویسنده به حساب می آید.
در برخی موارد فرد توانایی توضیح دادن درباره ایده های مهم کار خود را
ندارد، بنابراین از جملات سلیس متن اصلی استفاده می نماید.
5. سرقت ادبی ایده Idea
زمانیکه فرد نویسنده در مقاله خود راه حل و یا ایده خلاقانه ایی را
بیان می کند، این ایده و راه حل منسوب به وی خواهد بود. در بسیاری از موارد، افراد
تازه کار در افتراق بین اطلاعات عمومی رایج و ایده های نویسنده در منبع اصلی مشکل
دارند.
حیطه دانش عمومی، به هر گونه ایده و یا راه حلی گفته می شود که بیشتر
افراد با هر سطح سواد و دانشی آنرا پذیرفته اند. بنابراین نیاز به منبع دادن
ندارند.
راهبرد اساسی در مقابله با سرقت ادبی
در مبارزه با تقلب (هر نوع تقلبی) سه راهبرد اساسی وجود دارند:
کاهش انگیزه برای انجام تقلب و جلوگیری از بروز آن
شناسایی موثر و دقیق تقلب انجام شده
برخورد با فرد متخلف و جبران تقلب
انجام شده
کاهش انگیزه برای انجام تقلب و جلوگیری از بروز آن
راهبرد اول مداخلاتی مثل آموزش گسترده در مورد انواع تقلب و عواقب انجام آن، تدوین آیین نامه های بازدارنده، آموزش سردبیران و اعضای تحریریه مجلات علمی درباره تقلب، گسترش فرهنگ شفافیت، صداقت و راستگویی در انجام و گزارش دهی پژوهش های انجام شده و نظیر آن را شامل می شود.
شناسایی موثر و دقیق تقلب انجام شده
در زمینه راهبرد دوم، شناسایی دقیق و موثر تقلب ها، هنوز کارهای زیادی
باید انجام شوند. استفاده گسترده از نرم افزارهای کشف سرقت ادبی، به کار گیری روش
های آماری شناسایی تقلب در داده ها و گزارش های تحلیل، بازدید از سایت ها و داده
های اصلی مطالعات انجام شده (به خصوص در مورد کارآزمایی های بالینی) از آن جمله
اند.
برخورد با متقلب و جبران تقلب انجام شده
اجرای کامل آیین نامه تخلفات پژوهشی مداخله اصلی در راهبرد سوم (برخورد با متقلب و جبران تقلب انجام شده) است. دانشگاه ها و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این زمینه جدی است.
برخورد با فرد متخلف
و جبران تقلب انجام شده
یک مورد تقلب می تواند حیثیت شغلی یک فرد، اعتبار یک مرکز یا دانشگاه،
و حتی اعتبار پژوهشی یک کشور را خدشه دار کند. در زمینه تحقیقات علوم پزشکی موضوع جدی
تر است، چرا که تقلب می تواند به اعتماد عمومی به حرفه پزشکی و نظام سلامت را نیز
آسیب بزند.
نحوه صحیح رفرنس دادن :
نقل قول مستقیم
بازنویسى دقیق کلام
شفاهى یا کتبى دیگران نقل قول مستقیم است، وقتى مى خواهیم عین کلام کسى را در
نوشته خود نقل کنیم. باید:
آن را بین دو گیومه ( « » ) بیاوریم و بلافاصله منبع را ذکر کنیم.
حتى هنگامى که یک عبارت یا یک کلمه خاص و مهم را از کسى یا منبعى نقل
مى کنیم. آن را در گیومه بیاوریم.
حتماً صفحه و کل دقیق مطلب نقل شده را ذکر کنیم
نقل قول غیرمستقیم و خلاصه کردن
هنگامى که اطلاعات و مطالب منبعى را در نوشته خود ترکیب مى کنیم و آن را با کلام خودمان بنویسیم، نقل قول غیر مستقیم کرده ایم .
نقل قول غیرمستقیم، بازنویسى یا بازگویى یک قطعه کوچک از یک متن است که طى آن معناى اصلى به صورت دیگرى بیان مى شود.
نقل قول غیرمستقیم و
خلاصه کردن
خلاصه یانقل قول غیرمستقیم باید به قلم ما باشد و از کلمات و جمله هاى
خود براى بیان مطالب دیگران استفاده کنیم. به یاد داشته باشیم که فقط تغییر دادن
یک یا دو کلمه نقل قول غیرمستقیم نیست؛ بلکه باید مطلبى را که خوانده ایم خوب فهم کنیم و سپس آن را با استفاده از کلمات و عبارات خود بیان کنیم.
چرا منابع باید ذکر شوند؟
مجازاتهای قانونی
در دانشگاه‌ها، کمیته انضباطی به موارد دستبرد علمی دانشجویان و استادان رسیدگی می‌کند. در بسیاری از دانشگاه‌ها، دستبرد علمی توسط دانشجویان، تخلفی جدی محسوب می‌شود و به از دست دادن درجه دانشگاهی آنها بویژه در سطوح عالی نیز ممکن است منجر شود.
در برخی دیگر، بسته
به نوع سرقت ادبی، از نمرة درسی دانشجو کاسته می‌شود. استادان و پژوهشگرانی
که مرتکب دستبرد علمی می‌شوند، علاوه بر از دست دادن اعتبار خود، گستره‌ای از
مجازاتها- از تعلیق تا اخراج کامل - را متحمل خواهند شد.
نرم‌افزارهایی که برای کشف دستبرد علمی
نرم‌افزارها و سایت هایی که برای کشف دستبرد علمی در اسناد متنی به
کار می‌روند مانند Turnitin , Eve2 Scan My essay, Safe Assign. در بیشتر مؤسسه‌های آموزشی و دانشگاه‌ها بویژه در آمریکا مثل دانشگاه
بوستون و دانشگاه آکسفورد و... از Turnitin استفاده می‌کنند.
نرم افزارet-BLAST که عنوان مقاله، خلاصه مقاله و کلید واژه های مقاله را بررسی می کند.
نحوه برخورد با تقلب های علمی در کشور
در برخورد دانشگاه و
سازمانی که فرد به آن وابسته است با تقلب علمی: دانشگاه و سازمان مربوطه نمی تواند
برای ارتقای عضو هیئت علمی به مقاله کپی برداری شده استناد کند و درمورد دانشجویان
نیز هیچ دانشجویی در صورت ارتکاب به چنین کاری نباید به وسیله این مقاله فارغ
التحصیل شود.
منشور اخلاقی در انتشارات علمی
1- پژوهش عبارتست از "آزمودن فرضیاتی در مورد ارتباط احتمالی پدیده های طبیعی که به روشی نظام مند، کنترل شده، تجربی و دقیق انجام می شود". یافته های تحقیقات پزشکی به دلیل تاثیر زیاد بر زندگی مردم و سلامت جوامع از اهمیت ویژه ای برخوردارند به همین دلیل اطمینان از صحت داده ها و آنالیزهایی که به عنوان یک تحقیق پزشکی ارائه می شود، اهمیت بسیاری دارد.
2- مطابق بیانیه هلسینکی و دیگر بیانیه های شناخته شده، تائید اخلاقی جزء اصلی تمامی پژوهش هایی است که بر روی انسانها، پروندههای پزشکی، بافت انسانی بی نام یا حیوانات زنده انجام می گیرد . چنین تائیدی باید توسط کمیته های اخلاقی متناسب انجام گیرد. تائیدیه کمیته اخلاقی ذیصلاح باید در متن مقاله ذکر شود. جزئیات رضایت بیماران و سایر مسائل مرتبط نیز باید به روشنی در پروپوزال پژوهشی و بصورت خلاصه در نتایج مطالعه توضیح داده شود.
3. تمامی مسئولیت هر مطلب منتشر شده، شامل صحت و اعتبار تمامی مطالب آن،
از جمله مطالب مربوط به اخلاق در پژوهش بر عهده نویسنده (نویسندگان) است. بطور کلی
نویسندگان باید به اندازه کافی در نگارش مقاله شرکت داشته باشند تا بتوانند
مسئولیت تمامی (یا حداقل بخشی) از محتویات مقاله را برعهده بگیرند.
نویسنده مسئول کسی است که
مسئولیت تیم تحقیقاتی و صحت کل کار را می پذیرد.
4. "مطالعات چاپ شده نیاز به تکرار ندارند” به همین دلیل، انتشار یا ارسال مجدد یا همزمان تمام یا بخشی از یک مقالة قبلاً چاپ شده یا ارسال شده به یک مجله، قابل قبول نیست. استثناهای این مورد شامل انتشار خلاصه ای از پژوهش برای سمینار یا کنگره یا چاپ و انتشار پژوهش به زبانهای دیگر است.
5. نویسندگان یک مقاله با انتشار آن ادعا می کنند که محتویات علمی و ادبی
مقاله، منتج از فعالیت علمی خودشان است. استفاده از نظرات یا جملات دیگران تحت
عنوان نتایج یک پژوهش اصیل بر خلاف اخلاق علمی است و تخلفی جدی محسوب می شود که
سرقت ادبی یا Plagiarism نام دارد.
6. جعل قسمتی یا تمام یافته های پژوهش (داده سازی)، دستکاری عمدی در داده
ها یا آنالیزها (گمراه کردن)، یا گزارش روش هایی که در واقع از سوی محققین بکار
نرفته اند، نمونه هایی از تقلب علمی هستند. در موارد احتمالی دانشگاه مدارک لازم
را برای بررسی و اتخاذ تصمیم لازم در مورد افراد درگیر اخذ خواهد کرد. این مدارک شامل
بانک اطلاعاتی داده ها، مدارک بیماران، ریز بروندادهای آنالیزها و غیره خواهد بود.
منشور اخلاقی در
انتشارات علمی
7- انتظار می رود مجلات دانشگاه در هنگام دریافت مقاله، موارد ذیل را از
نویسنده (نویسندگان) خواستار شوند:
· اعطای حق چاپ مقاله
به مجله مربوطه
· اعلام صریح مولفین مبنی بر
صحت و اصالت مقاله و اینکه مقاله از نوشتار دیگری کپی برداری نشده، در مجله دیگری
چاپ نشده و یا برای چاپ ارسال نشده (و نخواهد شد)
8- در صورتی که پس از رسیدگی موضوع تخلف احراز شود، کمیته اخلاق دانشگاه مراتب را به مراجع صلاحیت دار (مانند هیات ممیزه) ارجاع خواهد نمود.
راه هایی برای دوری و شناسایی سرقت ادبی
پارافریز کردن نوشته
یکی از روشهایی هست که معمولن برای رهایی از دزدی ادبی پیشنهاد میشه.یکی از
سایتهایی که بصورت رایگان این کار رو براتون انجام میده سایت زیر هست.به لینک زیر
برید
http://www.freearticlespinning.com/
در بخش Original Article متن خودتون رو وارد کنید. در بخش Rewrite Mode میتونید مشخص کنید که تمام کلمات رو میخواهید عوض کنید یا هر 2 ،3 یا
4 کلمه. بعد از انتخاب این گزینه در پایین صفحه روی Rewrite it کلیک کنید. بدین ترتیب در منوی Spintax Article میتونید کلمات پیشنهادی رو
ببینید و در کروشه هر کدام رو که نمی پسندید حذف کنید. پس ار انجام اینکار در
پایین صفحه روی Spin it کلیک کنید و در تب Spun Article جمله پارافریز شده خودتون رو
مشاهده کنید.
اگر چه این سایت بهترین نیست اما میتونه مفید باشه
روش دوم:
نرم افزار
Turnitin
یکی از بهترین و معتبر ترین نرم افزار های هست که نوشته شما رو از
لحاظ دزدی ادبی چک میکنه اما این نرم افزار رایگان نیست. خیلی از بچه ها درخواست سایتی
رایگان برای چک کردن مقاله یا تز از لحاظ دزدی ادبی کرده اند. دو سایت زیر بنظرم
اومد که میتونید ازش بهره بگیرید.
http://smallseotools.com/plagiarism-checker
http://www.dustball.com/cs/plagiarism.checker
http://plagiarism-detect.com
http://www.duplichecker.com
http://www.dustball.com/cs/plagiarism.checker