بیان مساله

تعریف مساله

•         در این بخش، مطلب اصلی یا درواقع مساله ای که قرار است در تحقیق مورد توجه قرار گیرد باز گشوده می شود.اهمیت مساله مورد بررسی و دلایل پرداختن به آن به عنوان موضوعی ضروری از جمله مطالبی است که در این بخش مورد اشاره قرار می گیرد. در همین مرحله است که پژوهنده تاکید می ورزد که نتایج محتمل تحقیق می تواند بر روند فعلی امور و سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها مرتبط با آن ها اثر بگذارد.

•         نکته ای که به نظر می رسد:

درتعریف مساله نباید ادعایی را مطرح کرد که در عنوان تحقیق لحاظ نشده باشد، در این تعریف برابری محتوایی با عنوان و سایر بخش های طرح پیشنهادی باید پیوسته مورد نظر باشد.

نحوه بیان مساله تحقیق و نگارش آن

•         گفته می شود که محقق زمانی طرح یک مطالعه پژوهشی را می ریزد که به مساله ای درخور بررسی برخورد نماید محقق در این مرحله آماده میشود مساله را آن طور که یافته است تعریف نموده ،اهداف تحقیق خود را بیان نماید .

•         در بیان مساله و تعریف آن محقق باید به نکات زیر توجه کند :

•         الف ) صورت مساله باید شکل سوالی داشته باشد.

•         ب) مساله باید روشن و بدون ابهام باشد.

•         ج)از کاربرد اصطلاحات و واژگان ارزشی خودداری شود .

•         د ) اخص و صحیح باشد.مساله درحد کنترل پذیر و اخص مطرح شود.

•         ه )سوالات ویژه تحقیق باید نوشته شود .

مثال  

•         پژوهشگر  در بیان مساله به جای این که بنویسد مساله پژوهش استفاده از اینترنت و فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی است. و باز به جای این که بنویسد در این پژوهش رابطه استفاده ار اینترنت با فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی مورد بررسی قرار می گیرد . بهتر است مساله به صورت اخص و با تعیین کامل حدود آن و به اعتقاد برخی صاحب نظران به صورت سوالی مطرح شود.

•         درست تر: آیا بین فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی واحد مشهد و چگونگی استفاده آن ها از اینترنت رابطه وجود دارد؟

•         یا ، این پژوهش درنظر دارد به بررسی فعالیت های علمی و پژوهشی اعضای هیات علمی واحد مشهد و چگونگی استفاده آن ها از اینترنت بپردازد.

تعاریف مفهومی و عملیاتی

•         به منظور تصریح کار و ایجاد شرایط مناسب جهت درک مشترک از اصطلاحات و مفاهیم ، محقق به تعریف برخی اصطلاحات می پردازد .

•         تعریف مفهومی تعریفی است که همگان بر آن توافق دارند و صرف نظر از این که در چه بستر نحوی مورد استفاده قرار گیرد ، پیوسته دامنه معنایی آن یکی است.

•         تعریف عملیاتی  ناظر بر دامنه ویژه ای از معنا و مفهوم است که پژوهنده برای تحقیق خود برمی گزیند تا بتواند بر مبنای آن جریان پژوهش را به طور روشن دنبال کند.

•         تعریف عملیاتی درواقع حد انتظار مخاطب را از مفاهیمی که درتحقیق به کار رفته است تعیین می کند و تکلیف پژوهنده را نیز در جریان پژوهش روشن می سازد. و پژوهنده ناگزیر است اصطلاحات مبهمی را که در بخش های مختلف تحقیق خود به کاربرده است. اعم از عنوان ،تعریف مساله ، هدف ، و مانند آن در آغاز برای مخاطب خود تعریف کند.

پرسش های اساسی پژوهش

•         پس از این که مساله پژوهش تعیین و بیان شد کاربعدی پژوهشگر بیان سوالات پژوهش است ” یعنی خرد کردن و شکستن مساله پژوهش به یک تعداد سوال که درواقع از طریق پاسخ یابی به این سوال ها از طریق پژوهش پاسخ داده خواهد شد. ”

•         مجموع سوالات پژوهش درواقع همان مساله پژوهش را نشان می دهد. یعنی اگر سوالات با هم ترکیب شوند به لحاظ مفهومی مساوی پژوهش خواهند بود. معمولا برای بیشتر مساله ها 2 تا 6 سوال کافی است و لی باز هم بستگی به مساله پژوهش دارد.

•         اگر تعدا سوال خیلی زیاد شد مساله درواقع وسیع و مبهم است و باید در آن تجدید نظر شود.

نکاتی در مورد سوالات اساسی پژوهش

•         1- پرسش های اساسی پژوهش باید از لحاظ درجه خاص بودن با یکدیگر همسنگ باشند.به عبارت دیگر نباید سوالی به طور مثال 25درصد مساله اصلی را دربرگیرد و سوال دیگری 5 درصد آن را پوشش دهد.

•         2- برآیند پرسش های اساسی باید کل مساله اساسی را پاسخ دهد ، نه نسبت به آن دارای خلاء و کمبود باشد و نه از آن فراتر رود. به طور مثال ، هرگاه بتوان کلیه جوانب مساله اصلی را به هشت پرسش اساسی تجزیه کرد، باید هشت برش مساوی دایره ای فرضی را دربرگیرد.

انواع پرسش های پژوهش

•         الف) سوال توصیفی : دراین گونه سوال ها معمولا از کلمات ”چه می باشد، چیست، و چگونه است“ استفاده می شود. مثال: گسترش تاریخی صنعت در ایران چگونه بوده است؟

•         ب) سوال های رابطه ای: در این گونه سوال ها ، چگونگی رابطه دو یا چند متغیر مورد نظر قرار می گیرد . مثال: چه رابطه ای بین رضایت شغلی و رشد سازمان وجود دارد؟

•         ج) سوال های تفاوتی : این سوال ها با تفاوت سطوح متغیر ها سروکار دارد و معمولا به شکل زیر بیان می شود: آیا بین فارغ التحصیلان رشته های حسابداری ورشته های مدیریت در انتخاب شغل تفاوت وجود دارد.

•         د) سوال های علت و معلولی : در این گونه سوال ها رابطه علت و معلولی بین متغیر هامورد نظر قرار می گیرد . مثال: چه عواملی باعث افزایش رضایت شغلی کارکنان در یک سازمان می شود؟

روش نگارش و ارزیابی مساله تحقیق

•         محقق برای بیان مساله تحقیق و نگارش آن باید به این ترتیب اقدام کند:

•         -صورت مساله را به صورت سوالی بنویسد

•         -یک مقدمه کلی بنویسد

•         -ابعاد و ویژگیها و صفات مورد مطالعه را شرح دهد

•         -ادبیات و سوابق مساله تحقیق را بیان کند

•         -فهرست متغیرها و معرفهای مورد مطالعه را ذکر کند

•         -سوالات ویژه تحقیق را فهرست کند

•         -نتایج و دستاوردهای پیش بینی شده تحقیق را اظهار کند

•         محقق برای اطمینان از انجام دادن اموری که برای نگارش و بیان مساله تحقیق لازم است ، میتواند جدول کنترل را تهیه نموده و به ارزیابی آن بپردازد .

جدول کنترل و ارزیابی نگارش مساله تحقیق:

1       آیا صورت مساله به شکل سوالی است ؟

2       آیا مقدمه توضیحی درمورد مسا له و اهمیت و ضرورت تحقیق داده است؟

3       آیا ابعاد ، ویژگیها و حدود مساله تحقیق بیان شده است ؟

4       آیا ادبیات و سوابق مساله ذکر شده است ؟

5       آیا فهرست متغیرها ومعرف ها و مدلهای مربوط به آن ذکر شده است ؟

6       آیا سوالات ویژه تحقیق تدوین و بیان شده است ؟

7       آیا به هدف تحقیق  و دستاورد های آن اشاره شده است ؟

8       آیا بیان مساله از وضوح برخوردار است ؟

9        آیا اصطلاحات و مفاهیم به خوبی تعریف شده است ؟

10   آیا از کاربرد واژه ها ی دو پهلو ، شرطی، ارزشی و داوریهای ایدئولوژیک پرهیز شده است؟